آیا در دنیای دیجیتال، خواندن و نوشتن در حال از دست دادن جایگاه خود هستند؟ تازه‌ترین تحقیقات چه می‌گویند؟
موسسه ملی علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات ژاپن (NICT) و کنسرسیوم علوم اعصاب کاربردی (Applied Neuroscience Consortium) در تاریخ ۳ سپتامبر ۲۰۲۵، نتایج تحقیقاتی تکان‌دهنده را منتشر کردند که به بررسی رابطه بین خواندن و نوشتن در عصر دیجیتال پرداخته است. این گزارش که با عنوان «تحقیق در مورد وضعیت واقعی خواندن و نوشتن در دانشجویان عصر دیجیتال» منتشر شده، تصویری نگران‌کننده اما واقع‌گرایانه از مهارت‌های زبانی نسل جدید ارائه می‌دهد.
چالش‌های نسل دیجیتال در خواندن و نوشتن
در دنیایی که اطلاعات با سرعت سرسام‌آوری در قالب‌های دیجیتال منتشر می‌شود، طبیعی است که روش‌های مطالعه و یادگیری نیز دگرگون شود. اما آیا این دگرگونی بدون هزینه‌ای نبوده است؟ این تحقیقات نشان می‌دهد که دانشجویان امروزی با چالش‌های قابل توجهی در زمینه خواندن و نوشتن روبرو هستند.
- کاهش عمق درک مطلب: با رواج خواندن بریده‌بریده و سطحی در صفحات وب و شبکه‌های اجتماعی، دانشجویان کمتر به خواندن متون طولانی و عمیق می‌پردازند. این امر منجر به کاهش توانایی آن‌ها در درک مفاهیم پیچیده و تحلیل دقیق اطلاعات می‌شود.
- ضعف در مهارت نگارش: استفاده روزمره از زبان‌های کوتاه، ایموجی‌ها و اختصارات در مکالمات دیجیتال، به تدریج بر مهارت نگارش رسمی دانشجویان تأثیر منفی گذاشته است. آن‌ها در ساخت جملات منسجم، استفاده صحیح از واژگان و رعایت قواعد دستوری و املایی با مشکلاتی مواجه هستند.
- تأثیر بر تفکر انتقادی: خواندن عمیق و نوشتن مستلزم تفکر، تجزیه و تحلیل و سازماندهی افکار است. وقتی این مهارت‌ها تضعیف شوند، توانایی تفکر انتقادی و استدلال منطقی نیز به خطر می‌افتد.
پیامدهای این روند
این کاهش در مهارت‌های خواندن و نوشتن می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای داشته باشد، از جمله:
- کاهش موفقیت تحصیلی: درک مطلب ضعیف و توانایی نگارش پایین، مستقیماً بر عملکرد دانشجویان در امتحانات، مقالات و پروژه‌های درسی تأثیر می‌گذارد.
- محدودیت در فرصت‌های شغلی: بسیاری از مشاغل نیازمند مهارت‌های قوی ارتباطی، چه کتبی و چه شفاهی، هستند. ضعف در این زمینه می‌تواند فرصت‌های شغلی آینده را برای فارغ‌التحصیلان محدود کند.
- تضعیف مشارکت مدنی: درک مسائل پیچیده اجتماعی و سیاسی و بیان نظرات به صورت مستدل، نیازمند مهارت‌های بالای خواندن و نوشتن است. تضعیف این مهارت‌ها می‌تواند به مشارکت ضعیف‌تر در جامعه منجر شود.
راهکارها و آینده
این گزارش تنها به بیان مشکل بسنده نکرده و بر اهمیت یافتن راه‌حل‌های عملی تأکید دارد. شاید زمان آن رسیده باشد که نظام‌های آموزشی، خانواده‌ها و خود دانشجویان به صورت جدی به این چالش‌ها توجه کنند.
- ترویج مطالعه عمیق: تشویق به خواندن کتاب‌ها، مقالات پژوهشی و متون طولانی که نیازمند تمرکز و درک عمیق هستند.
- تقویت مهارت‌های نگارش: تمرکز بر آموزش نگارش رسمی، قواعد دستوری و املایی در مدارس و دانشگاه‌ها.
- آموزش سواد رسانه‌ای: کمک به دانشجویان برای تمایز قائل شدن بین اطلاعات معتبر و غیرمعتبر در فضای دیجیتال و درک تأثیرات رسانه‌ها.
- استفاده هوشمندانه از فناوری: در حالی که فناوری چالش‌هایی را ایجاد کرده است، می‌تواند به عنوان ابزاری قدرتمند برای یادگیری نیز به کار رود. استفاده از پلتفرم‌های آموزشی آنلاین، نرم‌افزارهای کمکی نگارش و منابع دیجیتال معتبر می‌تواند مفید باشد.
نتایج این تحقیق یک زنگ خطر است، اما در عین حال فرصتی است تا با آگاهی از چالش‌ها، گام‌هایی مؤثر برای حفظ و ارتقای مهارت‌های بنیادین خواندن و نوشتن در نسل آینده برداریم. زیرا در دنیای دیجیتال نیز، توانایی “فهمیدن” و “بیان کردن” همچنان کلید موفقیت است.
応用脳科学コンソーシアム等、筆記と読書の関係性を科学的に検証する調査結果を発表：デジタル時代の学生の読み書きの実態を調査
هوش مصنوعی اخبار را ارائه کرده است.
سؤال زیر برای دریافت پاسخ از Google Gemini استفاده شد:
در 2025-09-03 08:21، ‘応用脳科学コンソーシアム等、筆記と読書の関係性を科学的に検証する調査結果を発表：デジタル時代の学生の読み書きの実態を調査’ توسط カレントアウェアネス・ポータル منتشر شد. لطفاً مقاله‌ای دقیق با اطلاعات مرتبط به صورت دوستانه بنویسید. لطفا به زبان فارسی و فقط با مقاله پاسخ دهید.