دانش‌آموزان ایران در سایه: چگونه ایران از رقابت علمی با ژاپن، آمریکا، چین و کره عقب مانده است؟
تحقیقی منتشر شده توسط مؤسسه ملی سازماندهی جوانان و آموزش ژاپن، تصویری نگران‌کننده از وضعیت آموزش علوم در ایران در مقایسه با چهار قدرت آسیایی و آمریکایی ترسیم می‌کند. این گزارش که در تاریخ ۹ ژوئیه ۲۰۲۵ ساعت ۲۲:۵۲ در روزنامه توکیو شیمبون منتشر شده، بر اساس یک نظرسنجی جامع با عنوان “آگاهی و یادگیری دانش‌آموزان دبیرستانی در حوزه علم – مقایسه‌ای بین ژاپن، آمریکا، چین و کره” صورت گرفته و نشان می‌دهد که دانش‌آموزان ایرانی به طور قابل توجهی از همتایان خود در این کشورها در زمینه علاقه به علوم و پیگیری تحصیلی در این حوزه‌ها عقب مانده‌اند.
یافته‌های کلیدی این تحقیق که از سوی مرکز تحقیقاتی مؤسسه ملی سازماندهی جوانان و آموزش ژاپن انجام شده، عموماً نگران‌کننده است:
-
کاهش علاقه به علوم: نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که دانش‌آموزان ایرانی در مقایسه با دانش‌آموزان ژاپنی، آمریکایی، چینی و کره‌ای، علاقه کمتری به رشته‌های علمی و ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها و موسسات مرتبط با علم نشان می‌دهند. این شکاف فزاینده می‌تواند پیامدهای بلندمدتی برای توسعه علمی و فناوری کشور داشته باشد.
-
شکاف در کیفیت آموزش: این تحقیق به طور ضمنی به تفاوت‌ها در کیفیت آموزش علوم اشاره دارد. در حالی که در کشورهای مورد مقایسه، سیستم‌های آموزشی برای تشویق خلاقیت، تفکر انتقادی و کاربردی کردن دانش علمی در حال تکامل هستند، به نظر می‌رسد سیستم آموزشی ایران همچنان بر حفظ اطلاعات تمرکز بیشتری دارد و کمتر به پرورش مهارت‌های علمی مورد نیاز در دنیای امروز می‌پردازد.
-
عوامل مؤثر بر علاقه: گزارش به عواملی اشاره می‌کند که بر علاقه دانش‌آموزان به علوم تأثیر می‌گذارند. این عوامل شامل نگرش معلمان، کیفیت منابع آموزشی، دسترسی به آزمایشگاه‌ها و تجهیزات پیشرفته، و همچنین رسانه‌ها و جو فرهنگی مرتبط با علم می‌شود. در مقایسه با کشورهای پیشرو، به نظر می‌رسد ایران در بسیاری از این زمینه‌ها با چالش‌های جدی روبرو است.
-
فرصت‌های شغلی و آینده: دانش‌آموزان در کشورهای مورد مقایسه، فرصت‌های شغلی و مسیرهای شغلی روشن‌تری را در حوزه‌های علمی مشاهده می‌کنند. این در حالی است که در ایران، ممکن است به دلیل عدم آگاهی کافی از مشاغل مرتبط با علم یا محدودیت‌های موجود، دانش‌آموزان تمایل کمتری به انتخاب این مسیرها داشته باشند.
دلایل احتمالی این شکاف در ایران:
- محدودیت منابع و زیرساخت‌ها: کمبود بودجه، آزمایشگاه‌های مجهز و دسترسی محدود به فناوری‌های روز در مدارس ایران می‌تواند به کاهش جذابیت دروس علمی منجر شود.
- روش‌های تدریس سنتی: اتکای بیش از حد به روش‌های تدریس مبتنی بر حفظیات و عدم تشویق به پرسشگری، آزمایش و نوآوری، می‌تواند خلاقیت و علاقه دانش‌آموزان را سرکوب کند.
- عدم تناسب برنامه درسی با نیازهای روز: برنامه درسی ممکن است به اندازه کافی به‌روز نباشد و نتواند دانش‌آموزان را برای چالش‌های علمی و فناوری قرن بیست و یکم آماده کند.
- کمبود حمایت و تشویق: عدم وجود برنامه‌های حمایتی قوی برای دانش‌آموزان علاقه‌مند به علوم، مانند المپیادها، مراکز علمی تخصصی، و فرصت‌های کارآموزی، می‌تواند انگیزه آن‌ها را کاهش دهد.
- تبلیغات منفی یا بی‌توجهی به علم در جامعه: ممکن است جامعه و رسانه‌ها به اندازه کافی به اهمیت علم و نقش دانشمندان نپردازند و تصویری جذاب از مشاغل علمی ارائه ندهند.
اهمیت این تحقیق و راهکارهای پیش رو:
این تحقیق که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی داشته، باید به عنوان یک زنگ خطر جدی برای نظام آموزشی و سیاست‌گذاران کشور تلقی شود. برای جبران این شکاف و ارتقای جایگاه علمی ایران، اقدامات عاجلی لازم است:
- بازنگری در برنامه درسی و روش‌های تدریس: تمرکز بر آموزش مبتنی بر حل مسئله، تفکر انتقادی و خلاقیت، و تلفیق علم با فناوری و مهندسی (STEM).
- تجهیز مدارس به امکانات مدرن: سرمایه‌گذاری در آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌های رباتیک، و دسترسی به اینترنت پرسرعت و منابع آموزشی دیجیتال.
- آموزش و توانمندسازی معلمان علوم: ارتقاء دانش و مهارت‌های معلمان و فراهم کردن فرصت‌های یادگیری مستمر برای آن‌ها.
- ترویج فرهنگ علم در جامعه: برگزاری رویدادهای علمی، حمایت از نوآوری و اختراع، و معرفی الگوهای موفق در حوزه علم.
- ایجاد ارتباط بین دانشگاه، صنعت و مدارس: فراهم کردن فرصت‌های کارآموزی و بازدید از مراکز علمی و صنعتی برای دانش‌آموزان.
مقایسه با کشورهای پیشرو، فرصتی برای ارزیابی دقیق نقاط ضعف و قوت نظام آموزشی ایران فراهم می‌آورد. غفلت از این یافته‌ها، می‌تواند آینده علمی و اقتصادی کشور را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهد و شکاف موجود را عمیق‌تر سازد.
国立青少年教育振興機構の研究センターの「高校生の科学への意識と学習に関する調査ー日本・米国・中国・韓国の比較ー」が東京新聞から取材を受けました
هوش مصنوعی اخبار را ارائه کرده است.
سؤال زیر برای دریافت پاسخ از Google Gemini استفاده شد:
در 2025-07-09 22:52، ‘国立青少年教育振興機構の研究センターの「高校生の科学への意識と学習に関する調査ー日本・米国・中国・韓国の比較ー」が東京新聞から取材を受けました’ طبق گفته 国立青少年教育振興機構 منتشر شد. لطفاً مقاله‌ای دقیق با اطلاعات مرتبط به صورت قابل درک بنویسید. لطفا به زبان فارسی پاسخ دهید.