استانداردسازی آینده انتشار دسترسی آزاد: NISO پیش‌نویس توصیه‌های خود را منتشر کرد
خبر مهمی برای جامعه علمی و ناشران در راه است! در روز سوم سپتامبر ۲۰۲۵، در ساعت ۰۷:۱۱ صبح، پورتال آگاهی جاری (Current Awareness Portal) خبری هیجان‌انگیز را منتشر کرد: موسسه استانداردهای اطلاعاتی آمریکا (NISO) پیش‌نویس توصیه‌های خود را برای فرآیندهای عملیاتی انتشار دسترسی آزاد منتشر کرده و در حال جمع‌آوری نظرات عمومی است. این اقدام گامی بلند در جهت استانداردسازی و تسهیل هرچه بیشتر انتشار دسترسی آزاد (Open Access) محسوب می‌شود.
چرا این خبر اهمیت دارد؟
انتشار دسترسی آزاد انقلابی در دسترسی به دانش ایجاد کرده است. مقالات علمی، کتاب‌ها و سایر منابع تحقیقاتی به جای اینکه پشت دیوارهای پرداختی محدود شوند، به صورت رایگان در اختیار همگان قرار می‌گیرند. با این حال، پیچیدگی‌های فرآیندهای اداری، فنی و مالی در این حوزه، گاهی اوقات مانعی برای تحقق کامل این رویکرد محسوب می‌شود.
NISO چه می‌کند؟
NISO (National Information Standards Organization) سازمان پیشرو در توسعه استانداردهای اطلاعاتی در آمریکاست. این سازمان با همکاری متخصصان، ناشران، کتابخانه‌ها و سایر ذینفعان، تلاش می‌کند تا فرآیندهای موجود را استانداردسازی کرده و کارایی آن‌ها را افزایش دهد. انتشار این پیش‌نویس نشان‌دهنده تعهد NISO به رفع موانع و ایجاد یک اکوسیستم پایدارتر برای انتشار دسترسی آزاد است.
محتوای پیش‌نویس توصیه‌های NISO چیست؟
گرچه جزئیات دقیق محتوای پیش‌نویس در این خبر منتشر نشده است، اما می‌توان حدس زد که این توصیه‌ها بر جنبه‌های کلیدی فرآیندهای عملیاتی انتشار دسترسی آزاد تمرکز دارند. مواردی که احتمالاً در این پیش‌نویس مورد بررسی قرار گرفته‌اند، شامل موارد زیر است:
- مدیریت حقوق و مجوزها: نحوه مدیریت و اطلاع‌رسانی در مورد مجوزهای استفاده از محتوای دسترسی آزاد.
- فرآیندهای ارزیابی و پذیرش مقاله: استانداردسازی مراحل داوری، ویرایش و پذیرش مقالات علمی برای انتشار در قالب دسترسی آزاد.
- مدیریت داده‌های تحقیقاتی: روش‌های مناسب برای اشتراک‌گذاری و مدیریت داده‌های پشتیبان مقالات.
- مدل‌های مالی و اشتراک: بررسی و ارائه توصیه‌هایی برای مدل‌های پایدار مالی در انتشار دسترسی آزاد، از جمله مدل‌های پرداخت هزینه انتشار (APC) و سایر گزینه‌ها.
- فرآیندهای فنی و آرشیو: استانداردهای مربوط به فرمت‌بندی، نمایه‌سازی و آرشیو طولانی‌مدت محتوای دسترسی آزاد.
- شفافیت و قابلیت اطمینان: تأکید بر اهمیت شفافیت در فرآیندها و اطمینان از قابلیت اطمینان منابع منتشر شده.
فرصتی برای مشارکت عمومی:
نکته حائز اهمیت دیگر، فراخوان NISO برای دریافت نظرات عمومی (Public Comments) است. این بدان معناست که جامعه علمی، ناشران، کتابخانه‌داران و هر فرد علاقه‌مندی می‌تواند با ارائه بازخوردها و پیشنهادات خود، در شکل‌دهی به این استانداردهای آینده نقش داشته باشد. این مرحله از توسعه استاندارد، بسیار حیاتی است زیرا اطمینان حاصل می‌کند که توصیه‌ها با نیازها و چالش‌های واقعی دنیای نشر دسترسی آزاد همخوانی دارند.
چشم‌انداز آینده:
توسعه استانداردهای مشخص و عملیاتی توسط NISO می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر انتشار دسترسی آزاد داشته باشد. با استانداردسازی فرآیندها، انتظار می‌رود که:
- پیچیدگی‌ها کاهش یابد: ناشران و نویسندگان با فرآیندهای ساده‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر روبرو خواهند شد.
- قابلیت همکاری افزایش یابد: پلتفرم‌های مختلف قادر به همکاری بهتر با یکدیگر خواهند بود.
- دسترسی تسهیل شود: دسترسی به دانش برای همه، سریع‌تر و آسان‌تر خواهد شد.
- اعتماد افزایش یابد: شفافیت و استانداردهای مشترک، اعتماد به منابع دسترسی آزاد را تقویت خواهد کرد.
چگونه مشارکت کنیم؟
از علاقه‌مندان دعوت می‌شود تا با مراجعه به وب‌سایت NISO (یا با جستجو برای “NISO Open Access Publishing Processes Draft”) اطلاعات بیشتری در مورد چگونگی ارائه نظرات عمومی کسب کنند. این فرصتی استثنایی برای تأثیرگذاری بر آینده انتشار علمی است.
نتیجه‌گیری:
انتشار پیش‌نویس توصیه‌های NISO برای فرآیندهای عملیاتی انتشار دسترسی آزاد، نشانه‌ای از بلوغ و توسعه پایدار این حوزه است. با این اقدام، گام‌های مهمی در جهت ساده‌سازی، استانداردسازی و افزایش کارایی انتشار دسترسی آزاد برداشته می‌شود و فرصتی بی‌نظیر برای مشارکت جامعه جهانی در شکل‌دهی به این آینده فراهم آمده است.
米国情報標準化機構（NISO）、オープンアクセス出版の業務プロセスに関する推奨事項をまとめた文書の草案を公開：パブリックコメントを実施中
هوش مصنوعی اخبار را ارائه کرده است.
سؤال زیر برای دریافت پاسخ از Google Gemini استفاده شد:
در 2025-09-03 07:11، ‘米国情報標準化機構（NISO）、オープンアクセス出版の業務プロセスに関する推奨事項をまとめた文書の草案を公開：パブリックコメントを実施中’ توسط カレントアウェアネス・ポータル منتشر شد. لطفاً مقاله‌ای دقیق با اطلاعات مرتبط به صورت دوستانه بنویسید. لطفا به زبان فارسی و فقط با مقاله پاسخ دهید.