گزارش جامع وزارت فرهنگ، رسانه و ورزش بریتانیا: شکاف دسترسی به کتابخانه‌ها و راهکارهای نوآورانه
در تاریخ ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۵، ساعت ۹:۰۵ صبح، “گزارش بررسی موانع دسترسی به کتابخانه‌ها برای افراد غیر استفاده کننده” که توسط وزارت فرهنگ، رسانه و ورزش بریتانیا (DCMS) منتشر شد، از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی “Current Awareness Portal” اعلام گردید. این گزارش که بر اساس تحقیقات گسترده‌ای تهیه شده است، نگاهی عمیق به دلایل عدم استفاده از خدمات کتابخانه‌ها توسط بخش قابل توجهی از جامعه و راهکارهای بالقوه برای رفع این موانع می‌اندازد. در ادامه به تفکیک، به جزئیات و پیامدهای این گزارش خواهیم پرداخت.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
کتابخانه‌ها به عنوان مراکز فرهنگی، آموزشی و اجتماعی از دیرباز نقش حیاتی در جوامع ایفا کرده‌اند. آن‌ها نه تنها منابع اطلاعاتی گرانبهایی را در اختیار عموم قرار می‌دهند، بلکه فضایی برای یادگیری، تعامل و توسعه فردی فراهم می‌کنند. با این حال، در دنیای امروز که فناوری با سرعت فزاینده‌ای در حال دگرگونی است، کتابخانه‌ها با چالش‌های جدیدی روبرو شده‌اند. یکی از این چالش‌ها، کاهش تعداد استفاده کنندگان، به ویژه در میان گروه‌هایی است که به دلایل مختلف از خدمات کتابخانه‌ها دور مانده‌اند. این گزارش DCMS با هدف شناسایی دقیق این موانع و ارائه راهبردهایی برای افزایش دسترسی و مشارکت عمومی تدوین شده است.
یافته‌های کلیدی گزارش:
گزارش DCMS مجموعه‌ای از موانع رایج را که افراد غیر استفاده کننده با آن‌ها روبرو هستند، برجسته می‌سازد. این موانع را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
-
موانع دسترسی فیزیکی و جغرافیایی:
- فاصله و عدم دسترسی آسان: برای بسیاری از افراد، به خصوص در مناطق روستایی یا شهرهای بزرگ با سیستم حمل و نقل ناکارآمد، رسیدن به کتابخانه می‌تواند زمان‌بر و پرهزینه باشد.
- ساعات کاری نامناسب: ساعات کاری کتابخانه‌ها ممکن است با نیازهای افراد شاغل یا دانشجویانی که در طول روز مشغول هستند، همخوانی نداشته باشد. تعطیلی کتابخانه‌ها در آخر هفته‌ها یا ساعات عصر می‌تواند مانع بزرگی باشد.
- عدم وجود امکانات لازم: کمبود پارکینگ، عدم دسترسی برای افراد دارای معلولیت یا نبود امکانات رفاهی مانند کافه و فضای استراحت، می‌تواند تجربه بازدید از کتابخانه را ناخوشایند کند.
-
موانع مرتبط با آگاهی و تصورات:
- عدم اطلاع از خدمات: بسیاری از افراد از طیف وسیع خدماتی که کتابخانه‌ها ارائه می‌دهند، بی‌اطلاع هستند. آن‌ها ممکن است کتابخانه‌ها را صرفاً مکانی برای امانت گرفتن کتاب بدانند و از وجود منابع دیجیتال، کارگاه‌های آموزشی، رویدادهای فرهنگی و خدمات رایانه‌ای بی‌خبر باشند.
- تصورات قالبی و قدیمی: برخی افراد ممکن است همچنان تصور کنند کتابخانه‌ها مکان‌هایی سنتی، خسته‌کننده و مخصوص قشر خاصی از جامعه هستند. این تصور می‌تواند ناشی از تجربه‌های گذشته یا عدم به‌روزرسانی دانششان از وضعیت فعلی کتابخانه‌ها باشد.
- ترس یا احساس ناامنی: به خصوص در میان جوانان یا افراد کم‌تجربه در استفاده از منابع اطلاعاتی، ممکن است احساس ترس یا عدم اطمینان از نحوه استفاده از امکانات کتابخانه وجود داشته باشد.
-
موانع فنی و دیجیتال:
- شکاف دیجیتال: فقدان دسترسی به اینترنت یا مهارت‌های لازم برای استفاده از فناوری‌های دیجیتال (مانند جستجوی منابع آنلاین، استفاده از کتاب‌های الکترونیکی) می‌تواند مانع بزرگی باشد.
- پیچیدگی سیستم‌های دیجیتال: در برخی موارد، سیستم‌های آنلاین کتابخانه‌ها ممکن است برای کاربران ناآشنا، پیچیده و گیج‌کننده باشند.
-
موانع اجتماعی و فرهنگی:
- هزینه‌ها: اگرچه عضویت در بسیاری از کتابخانه‌ها رایگان است، اما هزینه رفت و آمد، خرید کتاب یا استفاده از منابع خاص ممکن است برای برخی افراد با درآمد پایین چالش‌برانگیز باشد.
- زبان و فرهنگ: برای مهاجران و اقلیت‌های زبانی، عدم وجود منابع به زبان مادری یا برنامه‌های فرهنگی متناسب با پیشینه‌ی فرهنگی آن‌ها می‌تواند مانعی برای حضور در کتابخانه‌ها باشد.
- ارتباط با جامعه: کتابخانه‌ها ممکن است نتوانند به خوبی با گروه‌های خاص اجتماعی ارتباط برقرار کرده و نیازهای آن‌ها را پوشش دهند.
راهکارها و پیشنهادهای گزارش:
این گزارش صرفاً به شناسایی مشکلات اکتفا نکرده، بلکه راهکارهای عملی و نوآورانه‌ای را برای غلبه بر این موانع ارائه می‌دهد. برخی از این راهکارها عبارتند از:
-
نزدیک کردن کتابخانه‌ها به مردم:
- ایجاد کتابخانه‌های سیار و مراکز فرهنگی موقت: استفاده از اتوبوس‌های کتابخانه یا ایجاد فضاهای کتابخانه‌ای موقت در مراکز پرتردد مانند مراکز خرید، پارک‌ها یا مدارس.
- همکاری با سایر سازمان‌ها: ایجاد فضاهای کتابخانه‌ای در مراکز اجتماعی، مراکز جوانان، مراکز مراقبت از سالمندان و فضاهای کاری مشترک.
- بهبود دسترسی فیزیکی: نوسازی کتابخانه‌های موجود برای تسهیل دسترسی افراد دارای معلولیت، افزایش فضاهای پارک و بهبود امکانات رفاهی.
-
ارتقاء آگاهی و تغییر تصورات:
- کمپین‌های اطلاع‌رسانی هدفمند: اجرای کمپین‌های بازاریابی و تبلیغاتی که خدمات متنوع کتابخانه‌ها را به شیوه‌ای جذاب و مدرن معرفی می‌کنند و بر مزایای آن‌ها برای گروه‌های مختلف جامعه تاکید دارند.
- برگزاری رویدادهای جذاب: سازماندهی کارگاه‌های آموزشی رایگان، نمایشگاه‌های هنری، جلسات معرفی کتاب، شب‌های شعر و رویدادهای تعاملی که بتواند طیف وسیع‌تری از افراد را جذب کند.
- استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال: حضور فعال در پلتفرم‌های آنلاین برای اطلاع‌رسانی، پاسخگویی به سوالات و تعامل با مخاطبان.
- برنامه‌های “کتابخانه در خانه”: ارائه خدمات کتابخانه‌ای از طریق اپلیکیشن‌های موبایل، وب‌سایت‌های تعاملی و تحویل کتاب درب منزل.
-
کاهش شکاف دیجیتال و ارائه خدمات دیجیتال فراگیر:
- افزایش دسترسی به اینترنت رایگان و کامپیوتر در کتابخانه‌ها: تبدیل کتابخانه‌ها به مراکز دسترسی به دنیای دیجیتال برای کسانی که دسترسی خانگی ندارند.
- برگزاری کارگاه‌های سواد دیجیتال و مهارت‌های رایانه‌ای: آموزش افراد در زمینه‌های مختلف از جمله استفاده از ایمیل، جستجوی اطلاعات آنلاین و استفاده از نرم‌افزارهای کاربردی.
- توسعه پلتفرم‌های دیجیتال کاربرپسند: ساده‌سازی دسترسی به منابع الکترونیکی، کتاب‌های صوتی و سایر خدمات آنلاین کتابخانه‌ها.
-
تقویت جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی:
- فراهم کردن منابع به زبان‌های مختلف و متناسب با فرهنگ‌های گوناگون: ایجاد بخش‌های چندزبانه و سازماندهی رویدادهای فرهنگی که تنوع اجتماعی جامعه را منعکس کند.
- ارائه خدمات حمایتی: همکاری با مراکز مشاوره و ارائه خدمات حمایتی در کتابخانه‌ها برای افراد آسیب‌پذیر.
- ایجاد فضاهای گفتمان و تبادل نظر: تبدیل کتابخانه‌ها به مکانی برای بحث و تبادل نظر در مورد مسائل اجتماعی و فرهنگی.
پیامدهای و آینده:
این گزارش گامی مهم در جهت ارتقاء نقش و جایگاه کتابخانه‌ها در جامعه بریتانیا محسوب می‌شود. با اجرای پیشنهادات ارائه شده، انتظار می‌رود کتابخانه‌ها بتوانند با مخاطبان بیشتری ارتباط برقرار کرده و به مراکزی پویا و فراگیر برای یادگیری، فرهنگ و تعامل اجتماعی تبدیل شوند. این امر نه تنها به نفع افراد غیر استفاده کننده است، بلکه کل جامعه را از منابع و خدمات ارزشمند کتابخانه‌ها بهره‌مند خواهد ساخت. موفقیت در این زمینه نیازمند همکاری تنگاتنگ میان نهادهای دولتی، کتابخانه‌ها، جامعه مدنی و خود مردم است تا بتوان فضایی عادلانه و برابر برای دسترسی به دانش و فرهنگ ایجاد کرد.
英国の文化・メディア・スポーツ省（DCMS）、図書館非利用者を対象とした図書館の利用障壁等に関する調査報告書を発表
هوش مصنوعی اخبار را ارائه کرده است.
سؤال زیر برای دریافت پاسخ از Google Gemini استفاده شد:
در 2025-07-16 09:05، ‘英国の文化・メディア・スポーツ省（DCMS）、図書館非利用者を対象とした図書館の利用障壁等に関する調査報告書を発表’ طبق گفته カレントアウェアネス・ポータル منتشر شد. لطفاً مقاله‌ای دقیق با اطلاعات مرتبط به صورت قابل درک بنویسید. لطفا به زبان فارسی پاسخ دهید.