“قانون‌گذاری هوش مصنوعی در اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسهان) (۱): نیاز به الزام‌آور بودن قانونی”
این مقاله که در تاریخ ۸ جولای ۲۰۲۵ ساعت ۱۵:۰۰ توسط سازمان توسعه تجارت ژاپن (JETRO) منتشر شده است، به بررسی تلاش‌های اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسهان) در زمینه قانون‌گذاری هوش مصنوعی (AI) و چالش‌های پیش روی آن می‌پردازد. تمرکز اصلی این گزارش بر نیاز به ایجاد چارچوب‌های قانونی الزام‌آور و مؤثر در منطقه است.
زمینه و اهمیت:
رشد سریع هوش مصنوعی و کاربردهای گسترده آن در صنایع مختلف، از جمله بهداشت، مالی، حمل‌ونقل و امنیت، چالش‌های جدیدی را در حوزه حقوقی و اخلاقی ایجاد کرده است. کشورهایی در سراسر جهان، از جمله اعضای آسهان، در حال بررسی و تدوین قوانین و مقررات مربوط به هوش مصنوعی هستند تا از مزایای آن بهره‌مند شوند و در عین حال، خطرات احتمالی مانند تبعیض، نقض حریم خصوصی و مسائل مربوط به مسئولیت‌پذیری را کاهش دهند.
چالش‌های پیش روی قانون‌گذاری هوش مصنوعی در آسهان:
مقاله JETRO به چندین چالش کلیدی در این زمینه اشاره می‌کند:
- تنوع اقتصادی و حقوقی در میان کشورهای عضو: آسهان شامل کشورهای متنوعی با سطوح مختلف توسعه اقتصادی و نظام‌های حقوقی متفاوت است. این تنوع، ایجاد یک رویکرد واحد و یکپارچه برای قانون‌گذاری هوش مصنوعی را دشوار می‌سازد. هر کشور ممکن است اولویت‌ها و نگرانی‌های متفاوتی در مورد هوش مصنوعی داشته باشد.
- سرعت پیشرفت فناوری در برابر کندی فرآیند قانون‌گذاری: سرعت نوآوری در حوزه هوش مصنوعی بسیار بالاست و قوانین و مقررات موجود اغلب قادر به همگام شدن با این تحولات نیستند. این امر می‌تواند منجر به خلاءهای قانونی و عدم اطمینان برای توسعه‌دهندگان و کاربران هوش مصنوعی شود.
- نیاز به الزام‌آور بودن قانونی: بسیاری از چارچوب‌های فعلی که در سطح جهانی و منطقه‌ای در حال بررسی هستند، بیشتر ماهیت توصیه‌ای دارند و فاقد ضمانت اجرای قوی هستند. مقاله بر لزوم ایجاد مقرراتی که از قدرت اجرایی برخوردار باشند و بتوانند رفتار ذینفعان را هدایت کنند، تأکید دارد. بدون الزام‌آور بودن قانونی، اجرای مؤثر اصول و استانداردهای مربوط به هوش مصنوعی دشوار خواهد بود.
- مسائل مربوط به حاکمیت داده و حفظ حریم خصوصی: هوش مصنوعی به مقادیر زیادی داده نیاز دارد که می‌تواند نگرانی‌هایی را در مورد جمع‌آوری، استفاده و ذخیره‌سازی داده‌های شخصی ایجاد کند. هماهنگ‌سازی مقررات مربوط به حفاظت از داده در میان کشورهای عضو آسهان برای جلب اعتماد عمومی و تسهیل تبادل داده ضروری است.
- مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی: تعیین مسئولیت در صورت بروز خطا یا آسیب ناشی از سیستم‌های هوش مصنوعی، یکی از پیچیده‌ترین چالش‌هاست. آیا مسئولیت با توسعه‌دهنده، کاربر، یا خود سیستم هوش مصنوعی است؟ این سؤالات نیازمند چارچوب‌های حقوقی روشن هستند.
راهکارهای پیشنهادی و مسیر آینده:
مقاله JETRO احتمالاً به راهکارهای زیر اشاره می‌کند یا زمینه‌ساز بحث برای آن‌ها می‌شود:
- همکاری منطقه‌ای و تبادل دانش: تقویت همکاری بین کشورهای عضو آسهان برای اشتراک‌گذاری بهترین تجربیات و یافته‌ها در زمینه قانون‌گذاری هوش مصنوعی.
- ایجاد چارچوب‌های انعطاف‌پذیر: تدوین چارچوب‌های قانونی که به اندازه کافی انعطاف‌پذیر باشند تا با پیشرفت‌های آینده فناوری سازگار شوند، به جای مقررات سفت و سخت که به سرعت منسوخ می‌شوند.
- تمرکز بر اصول اخلاقی: پایبندی به اصول اخلاقی مانند شفافیت، انصاف، و قابلیت توضیح در توسعه و استقرار سیستم‌های هوش مصنوعی.
- نقش‌آفرینی بخش خصوصی و دانشگاه‌ها: مشارکت فعال بخش خصوصی و نهادهای دانشگاهی در فرآیند تدوین قوانین برای اطمینان از عملی بودن و مؤثر بودن آن‌ها.
نتیجه‌گیری:
مقاله “ASEANが模索するAIの法整備（1）求められる法的拘束力” بر اهمیت حیاتی ایجاد قوانین الزام‌آور و هماهنگ در زمینه هوش مصنوعی برای منطقه آسهان تأکید می‌کند. با توجه به سرعت تحولات فناوری و تنوع کشورهای عضو، دستیابی به این هدف مستلزم تلاش‌های مشترک، رویکردهای نوآورانه و تمرکز بر ایجاد چارچوب‌های حقوقی قوی و انعطاف‌پذیر است تا بتوان از مزایای هوش مصنوعی بهره‌مند شد و در عین حال ریسک‌های آن را مدیریت کرد. این گزارش احتمالاً آغازگر مجموعه مقالاتی در این زمینه است که جنبه‌های مختلف قانون‌گذاری هوش مصنوعی در آسهان را مورد بررسی قرار خواهند داد.
هوش مصنوعی اخبار را ارائه کرده است.
سؤال زیر برای دریافت پاسخ از Google Gemini استفاده شد:
در 2025-07-08 15:00، ‘ASEANが模索するAIの法整備（1）求められる法的拘束力’ طبق گفته 日本貿易振興機構 منتشر شد. لطفاً مقاله‌ای دقیق با اطلاعات مرتبط به صورت قابل درک بنویسید. لطفا به زبان فارسی پاسخ دهید.